Wschodnia Strona Starówki – Strona Barssa
Gdy spacerujesz wschodnią stroną Starego Rynku w Warszawie, przechodząc obok ulic Celną, Kamiennych Schodków czy Brzozową, niemalże czujesz, jak historia tej miejsca otacza cię ze wszystkich stron. Właśnie na tej stronie, nazwanej na cześć Barssa, znajdują się kamienice, które przez wieki były świadkami życia stolicy. Oto kilka z nich:
Kamienica nr 2 – Bornbachowska (Winklerowska)
Ta historyczna kamienica ma za sobą długą i burzliwą historię, sięgającą swymi korzeniami aż do roku 1451. W XVI wieku, przez różne okoliczności, poddawano ją wielokrotnym przebudowom. Niestety, w 1607 roku padła ofiarą płomieni, ale z determinacją mieszkańców została odbudowana w 1626 roku, stając się imponującą, czterokondygnacjową budowlą. Jej następna transformacja miała miejsce za sprawą jezuitów litewskich, którzy w latach 1752-73 przekształcili ją w konwikt. Od tej pory zyskała przydomek „klasztor”. Dekoracyjne polichromie z 1928 roku, które ozdobił Leonard Pękalski, dodają jej charakteru, a czerwony piaskowiec, z którego wykonano portal, stanowi prawdziwą ozdobę kamienicy. Po II wojnie światowej, kamienica została odbudowana wg projektu Anny Boye-Guerquin, a dekorację sgraffitową na górze fasady, przedstawiającą bogate wzory, dodali Hanna i Jacek Żuławscy w 1953 roku.
Kamienica nr 4 – Czempińska (Strubiczowska, Harniszowska, Koślińska)
Kamienica Czempińska jest kolejnym przykładem trwałości i nieustającej adaptacji architektonicznej. Jej początki sięgają roku 1467. Przez wieki była wielokrotnie modernizowana, dostosowując się do zmieniających się potrzeb i trendów architektonicznych. Jednak najbardziej charakterystycznym momentem dla tej kamienicy była polichromia z 1928 roku, stworzona przez Ludomira Sleńdzińskiego. Po zniszczeniach wojennych, kamienica została pieczołowicie odbudowana w latach 1952-3 przez Stanisława Kamińskiego, który zadbał o zachowanie oryginalnej fasady z 1873 roku. Kamienica, pięciokondygnacjowa w swej konstrukcji, prezentuje dwuosiową fasadę z boniowanym prawym narożnikiem. Jej wyjątkowy charakter podkreśla sgraffito, autorstwa Krystyny Kozłowskiej i Grzegorza Wdowickiego, przedstawiające legendę o Bazyliszku. Ponadto, półkoliście zamknięty, boniowany portal wykonany z czerwonego piaskowca dodaje kamienicy niepowtarzalnego uroku.
Kamienica nr 6 – Gizińska (Martensowska)
Kamienica Gizińska, znana również jako Martensowska, z dumą stoi jako świadectwo długoletniej historii architektonicznej. Jej początki sięgają lat 1448-55, a jej trwałość została przetestowana, kiedy płomienie pochłonęły ją w 1606 roku. Mimo to, cztery lata później odzyskała dawną świetność. Jednym z najbardziej pamiętnych momentów w jej historii był rok 1928, kiedy podczas remontu odkryto zachowany portal główny, który został dodatkowo podkreślony przez polichromię wykonaną przez Ludomira Sleńdzińskiego. Wielka renowacja miała miejsce w latach 1952-3, prowadzona przez Teodora Burszego i Stanisława Kamińskiego, którzy postanowili zachować jej wygląd z czasów po 1873 roku. Dwuosiowa fasada kamienicy prezentuje się z wyjątkowym wdziękiem, a jej półkoliście zamknięty portal z czerwonego piaskowca dodaje jej wyjątkowego charakteru.
Kamienica nr 8 – Ellebrantowska (Baryczkowska)
Ellebrantowska, inaczej nazywana Baryczkowską, to kolejna perła w architektonicznym krajobrazie miasta. Jej historia sięga drugiej połowy XV wieku, a jej solidność i wytrzymałość były sprawdzane wielokrotnie przez lata. W 1508 roku przeszła rozbudowę, ale nieszczęście spotkało ją w 1607 roku, kiedy została strawiona przez ogień. Późniejsze stulecia przyniosły jej przebudowy, w tym istotną z pierwszej ćwierci XIX wieku. Rok 1928 był znaczący w jej historii – zrekonstruowano wtedy lewy portal w przyziemiu, który został dodatkowo podkreślony przez polichromię Tadeusza Gronowskiego. Ostatnie wielkie prace miały miejsce w latach 1952-3 pod kierunkiem Jana Idzikowskiego. Kamienica zachwyca czterokondygnacjową budowlą z trzyosiową fasadą. Co więcej, dwa XVII-wieczne portale w parterze oraz dekoracja sgraffitowa z 1953 roku, wykonana przez trio artystów: Jana Seweryna Sokołowskiego, Zofię Kowalską oraz Jacka Sempolińskiego, nadają jej wyjątkowego uroku i charakteru.
Kamienica nr 10 – Troperowska
Majestatyczna Kamienica Troperowska stoi jako świadectwo historii miasta, której początki sięgają prawdopodobnie roku 1464. Jej ewolucja w XVI wieku była oznaką rosnącego bogactwa i wpływów, co uwidoczniło się w rozbudowie w drugiej ćwierci tego stulecia. W 1769 roku przeszła gruntowną metamorfozę, prawdopodobnie dzięki talentowi architekta Efraima Szregera. Urok kamienicy podkreślił Zygmunt Kamiński, który w 1928 roku stworzył fascynującą polichromię na fasadzie. Po zniszczeniach czasu, w latach 1952-3, Jan Idzikowski podjął się odbudowy, przywracając kamienicy dawny blask z 1769 roku. Fasada kamienicy, o trzech osiach i czterech kondygnacjach, wyraźnie nosi cechy stylu klasycystycznego. Jej piękno dodatkowo podkreślają trzy portale z piaskowca, z których boczne zachwycają półkolistym zakończeniem.
Kamienica nr 12 – Małodobrych
Kamienica Małodobrych jest wyjątkowa nie tylko ze względu na jej bogatą historię, ale również dzięki unikalnym zmianom architektonicznym, które przeszła przez wieki. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1580 roku. Jednakże przed rokiem 1743 nadano jej dodatkową kondygnację, a późniejsze lata XVIII wieku przyniosły jej kolejną rozbudowę. XIX-wieczna przebudowa fasady, przypuszczalnie według projektu znanego architekta Henryka Marconiego, nadała jej niepowtarzalnego charakteru. W 1928 roku, Edward Okuń dodał do fasady niezwykłą polichromię, która przyciąga wzrok przechodniów. Ostateczna renowacja w latach 1952-3, pod kierunkiem Teodora Burszego, skupiła się na zachowaniu historycznego wyglądu fasady z połowy XIX wieku z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w 1928 roku. Kamienica, z jej czterema kondygnacjami i trzyosiową fasadą, dumnie prezentuje półkoliście zamknięty portal kamienny, który jest jednym z jej najbardziej charakterystycznych elementów.
Kamienica nr 14 – Kupcewiczowska (Erlerowska, Odolińska, Hegnerowska)
Historia Kamienicy Kupcewiczowskiej, wzniesionej około roku 1446, jest przykładem ewolucji architektonicznej przez wieki. Jej mury były świadkami licznych przebudów, z których najważniejsze miały miejsce w XVI wieku oraz przed 1743 rokiem. W roku 1928 fasada została wzbogacona o wyjątkową polichromię, której autorstwo przypisuje się Zbigniewowi Pronaszkowi. Następnie, po zniszczeniach czasu, kamienica została pieczołowicie odbudowana w latach 1952-3 pod okiem Teodora Burszego. Obecnie, czterokondygnacyjna budowla o dwóch osiach przyciąga wzrok przechodniów sgraffitem z 1953 roku, dziełem Haliny i Leona Michalskich. Jej kamienny portal, będący reprezentantem stylu XVII-wiecznego, dodaje jej dodatkowego charakteru.
Kamienica nr 16 – Greyberowska (Popielnikowska, Józwowska)
Kamienica Greyberowska, której początki datuje się na połowę XV wieku, jest wcieleniem długiej i bogatej historii architektury miejskiej. Druga ćwierć XVI wieku przyniosła jej rozbudowę, a połowa XVII wieku kolejną przebudowę, najprawdopodobniej po tragicznym pożarze. W 1928 roku fasada została ozdobiona piękną polichromią autorstwa Zygmunta Kamińskiego. Po kolejnych dziesięcioleciach i zniszczeniach, kamienica przeszła gruntowną odbudowę w latach 1952-3 według projektu Stefana Netto, z jednoczesnym obniżeniem jej o jedną kondygnację. Teraz, w całej swojej czterokondygnacyjnej okazałości z trzyosiową fasadą, kamienica jest dumnie prezentowana mieszkańcom i turystom. Jej kamienny, zrekonstruowany portal w stylu XVII wieku jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów tej historii nieruchomości.
Kamienica nr 18 – Orlemusowska (Cristowska, Blumowska)
Wzniesiona w sercu XV wieku kamienica Orlemusowska była świadkiem licznych przebudów. Znakomicie ilustruje ewolucję architektoniczną przez stulecia, od połowy XV wieku, poprzez kolejne przebudowy w XVI i XVII wieku. W 1928 roku fasadę udekorowano polichromią autorstwa Wacława Borowskiego, a w latach 50. XX wieku podjęto decyzję o odbudowie według projektu Anny Boye-Guerquin. Dzisiaj kamienica posiada barokową czteroosiową fasadę, na której widnieją rzeźbione putta autorstwa Teresy Roztworowskiej oraz wazony stworzone przez Alinę Szapocznikow. Kamienica nr 18 jest połączona z sąsiednią nr 20, współtworząc przestrzeń Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.
Kamienica nr 20 – Winklerowska (Balcerowska)
Historia Kamienicy Winklerowskiej rozpoczyna się w XV wieku. W XVI wieku przeszła ona co najmniej dwie istotne przebudowy. Rok 1928 przyniósł jej nową polichromię, autorstwa Felicjana Szczęsnego Kowarskiego. Odbudowa z lat 1952-3 pod kierunkiem Anny Boye-Guerquin połączyła ją z kamienicą nr 18, wspólnie tworząc przestrzeń dla Muzeum Literatury. Jej fasada kryje w sobie ślady gotyckiego portalu oraz inne historyczne detale.
Kamienica nr 22 – Pod Fortuną (Susliżyńska, Dzianotowska, Czempińska)
Kamienica Pod Fortuną ma prawdopodobnie korzenie w XV wieku. Przebudowy z lat 1633-5 nadały jej czterokondygnacyjny charakter i bogatą dekorację. Mieszkańcami kamienicy byli znani malarze, Szymon Czechowicz i Łukasz Smuglewicz. Fasadę w 1928 roku ozdobił Felicjan Szczęsny Kowarski. W latach 1952-3 kamienica przeszła gruntowną renowację pod kierunkiem Wojciecha Kobylińskiego. Jej trzyosiowa fasada kryje kamienny, boniowany portal z XVII wieku oraz polichromię przedstawiającą Fortunę oraz płody ziemi.
Kamienica nr 24 – Skwarczyńskich (Busserowska, Ziembowiczowska)
Kamienica Skwarczyńskich, wzniesiona na przełomie XV i XVI wieku, była świadkiem licznych zmian w krajobrazie architektonicznym miasta. W ciągu następnych stuleci została wielokrotnie przebudowana, zyskując czterokondygnacyjną budowę oraz unikalną latarnię na dachu. Fasada budowli, ozdobiona boniowanymi narożami, jest przykładem bogatego detalu architektonicznego. Dominującym elementem jest kamienny portal, który wieńczy tarcza z girlandą. Okna wyższych kondygnacji zostały ozdobione kamieniem, dodając budynkowi wyjątkowego charakteru. Płaskorzeźbione fryzy dodają kamienicy historycznej głębi.
Kamienica nr 26 – Preysowska
Historia kamienicy Preysowskiej zaczyna się najpóźniej na początku XVI wieku. Dwie budowle, z których się składa, zostały gruntownie przebudowane i połączone w jedną całość pod koniec XVIII wieku. Współczesna fasada kamienicy, odrestaurowana po II wojnie światowej, prezentuje się jako trzykondygnacyjna budowla z mieszkalnym poddaszem. Boniowane naroża oraz czteroosiowa fasada, zdobiona sgraffitem z motywami natury, dodają budynkowi wyjątkowej elegancji. Kamienny portal kamienicy podkreśla jej historyczne pochodzenie, a profilowane obramienia okien świadczą o dbałości o detale w XIX wieku.
Tajemnice Wschodniej Strony Starego Miasta: Kamienice Strony Barssa
Wśród wąskich uliczek i malowniczych narożników wschodniej strony Starego Miasta w Warszawie kryją się historie, które przetrwały próbę czasu. Kamienice Strony Barssa to niesamowite świadectwo przeszłości miasta, której bogactwo kulturowe i architektoniczne fascynuje zarówno mieszkańców, jak i przyjezdnych. Kiedy następnym razem będziesz przechodził obok tych budynków, zatrzymaj się na chwilę i pozwól sobie na chwilę refleksji nad ich historią. Za każdym oknem, za każdą cegłą, za każdym detalem fasady kryje się opowieść czekająca na odkrycie.
